Η χρήση της σωματικής τιμωρίας αποτελεί ένα συνηθισμένο τρόπο πειθαρχίας των παιδιών σε πολλές χώρες, κυρίως στο οικογενειακό πλαίσιο. Μέχρι και σήμερα πλήθος γονιών υποστηρίζει πως ένα μικρό χτύπημα δεν βλάπτει αντιθέτως έχει ευεργετική δράση μιας και τα παιδιά συμμορφώνονται άμεσα. Το παρόν άρθρο έχει στόχο την ευαισθητοποίηση των γονέων σχετικά με το θέμα της επιβολής σωματικής τιμωρίας στα παιδιά και την παρουσίαση των αρνητικών επιπτώσεων από την χρήση της.
Αρχικά, να επισημάνουμε πως η άμεση συμμόρφωση, δηλαδή η διακοπή της μη επιθυμητής συμπεριφοράς και κατ’ επέκταση η απόκριση του παιδιού σε αυτό που απαιτεί ο γονέας αποτελεί το βασικό πλεονέκτημα των υποστηρικτών της σωματικής τιμωρίας. Μια τέτοια απόκριση ανακουφίζει το γονέα ωστόσο τείνουμε να αγνοούμε τα συναισθήματα φόβου και άγχους που εγείρονται από την πρόκληση πόνου. Παράλληλα, η λειτουργικότητα της σωματικής τιμωρίας σε σχέση με το επιθυμητό, για τους γονείς, αποτέλεσμα φθίνει. Σε έρευνα των Φερέτη και Σταυριανάκη που διεξήχθη στην Ελλάδα το 1997, φάνηκε ότι το 90% των παιδιών της έρευνας που είχαν δεχτεί σωματική τιμωρία έτειναν να επαναλαμβάνουν την πράξη για την οποία τιμωρήθηκαν και μάλιστα το 44% από αυτά τα παιδιά σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
Η σωματική τιμωρία, ενώ οδηγεί σε άμεση συμμόρφωση δεν συνεπάγεται πειθαρχία σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, καθώς δεν οδηγεί σε εσωτερίκευση ηθικών νορμών και κοινωνικών κανόνων. Έχει φανεί ότι σχετίζεται περισσότερο με μείωση της εσωτερίκευσης ηθικών αξιών στα παιδιά, όπως της αξίας της ενσυναίσθησης και του αλτρουισμού (Lopez et al. 2001). Προκειμένου να επιτευχθεί η εσωτερικευση ο τρόπος πειθαρχίας θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από ελάχιστη επιβολή δύναμης, θα πρέπει να προάγει την επιλογή και την αυτονομία και να παρέχει εξηγήσεις για επιθυμητές συμπεριφορές (Gershoff 2002).
Πολλοί ερευνητές, υποστηρίζουν ότι η σωματική κακοποίηση βρίσκεται στην άκρη μιας συνέχειας η οποία ξεκίνησε από σωματική τιμωρία η οποία βγήκε εκτός ελέγχου. Οι γονείς που χρησιμοποιούν μια ήπια μορφή σωματικής τιμωρίας, όπως το χτύπημα με το χέρι στα οπίσθια, έχει φανεί ότι τείνουν να χρησιμοποιούν και πιο σκληρές μορφές σωματικής τιμωρίας (Cohen 1996). Όπως αναφέρθηκε παραπάνω η λειτουργικότητα της σωματικής τιμωρίας φθίνει, με αποτέλεσμα προκειμένου να διατηρηθεί το αρχικό αποτέλεσμα της συμμόρφωσης να απαιτείται η αύξηση κάθε φορά της έντασης της τιμωρίας.
Μία από τις πιο σοβαρές επιπτώσεις αφορά την αύξηση της επιθετικότητας των παιδιών και των εφήβων. Έχει φανεί ότι όσο πιο σκληρή είναι η μορφή της σωματικής τιμωρίας της οποίας γίνεται αποδέκτης το παιδί ή ο έφηβος, τόσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα επιθετικής συμπεριφοράς που εκδηλώνουν μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο, όσο και έξω από αυτό, στο σχολείο ή στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο (Gershoff 2002, Holden 2002 κλπ). Ο Straus σε μία έρευνα του 1996 διαπίστωσε ότι όσο παιδιά προσχολικής υφίσταντο σωματική τιμωρία από τους γονείς τους , τόσο περισσότερο δυσλειτουργική συμπεριφορά παρουσίαζαν τα επόμενα δύο χρόνια. Παιδιά ηλικίας 4-9 ετών που γίνονται αποδέκτες τέτοιων μορφών τιμωρίας τείνουν να παρουσιάζουν εκτός από επιθετικότητα, ανυπακοή και παρορμητικότητα (Eamon 2001).
Είναι , ακόμα, φανερό πως η συγκεκριμένη μορφή διαπαιδαγώγησης επηρεάζει αρνητικά και την ποιότητα της σχέσης του παιδιού με τον γονέα (Ateah & Durrant 2005). Ο πόνος ως αποτέλεσμα της σωματικής τιμωρίας οδηγεί σε συμπεριφορές αποφυγής του επώδυνου ερεθίσματος και συνεπώς αυτού που προκάλεσε τον πόνο, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που το παιδί αισθάνεται ότι υπήρχε πρόθεση από τον γονέα για πρόκληση πόνου. Τα συναισθήματα θυμού τα οποία εγείρονται διαταράσσουν σημαντικά τη σχέση, οδηγώντας τα παιδιά είτε σε επιθετικότητα με μορφή εκδίκησης είτε σε απόσυρση ( Gershoff 2002).
Τέλος, δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τις επιπτώσεις της σωματικής τιμωρίας στην ενήλικη ζωή. Μέσα από μελέτες, έχει διαπιστωθεί υψηλή συσχέτιση της σωματικής τιμωρίας με κατάθλιψη στην ενήλικη ζωή, καθώς και με τη χρήση ενδοοικογενειακής βίας. Είναι φανερό λοιπόν ότι στην ενηλική ζωή υιοθετείται η χρήση της βίας σαν μοναδικό μέσο επίλυσης των συγκρούσεων . Καλλιεργείται το μήνυμα ότι η βία είναι μία ηθικά σωστή πράξη και ότι επιτρέπεται η χρήση της όταν άλλες μέθοδοι επίλυσης της σύγκρουσης δεν φέρνουν αποτέλεσμα. Καταλήγουμε δηλαδή, στην αναπαραγωγή της βίας αφού οι γονείς συχνά στηρίζονται σε τρόπους πειθαρχίας που στη δική τους ιστορία λειτούργησαν και στους ίδιους (Banks 2002).
Κλείνοντας να πούμε πως «δεν γίνονται όλα τα παιδιά, που έχουν εμπειρίες σωματικής κακοποίησης , επιθετικά ή παραπτωματικά, καθώς στην εξέλιξη παρεμβαίνουν και άλλοι παράγοντες που αφορούν στη σχέση γονέα παιδιού» (Gersoff 2002). Ωστόσο, ο ίδιος ερευνητής σημείωσε ότι «η σωματική τιμωρία δεν μαθαίνει τα παιδιά να ξεχωρίζουν το καλό από το κακό, και ενώ αποσύρουν την “κακή” συμπεριφορά όταν ο γονέας είναι παρόν, τείνουν να την επαναλαμβάνουν απουσία αυτού»
Λίζα Αγγελική
Ψυχολόγος
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου